Eğer Migren veya diğer vasküler tip başağrılarına, konstipasyon, diyare, hazımsızlık, gaz veya şişlik hissi gibi irritabl barsak sendromu ile ilşkili gastrointestinal sistem problemlerine, kuru cilt, egzema, psoriazis gibi dermatolojik problemlere, sıklıkla fibromyalji olarak tanı alan bağdokusu sorunlarına ve ağrılarına veya kronik yorgunluk problemine, ürtiker, yiyecek allerjileri ve allerjik rinit gibi kronik allerjik durumlara sahipseniz DAO (diamin oksidaz) enzimi eksikliğini mutlaka düşünmek gerekir.
Öyleyse nedir bu DAO enzimi?
DAO (diamin oksidaz) histamin molekülünün yıkımındaki ana enzimdir.Çoğunlukla kısa bağırsakta üretilir ve orada yoğun olarak bulunur. Yiyeceklerden sindirilen histaminin çoğu burada bu enzim sayesinde metabolize olur. Eğer ince bağırsakta diyetle alınan histamini yeterince metabolize etmeye yetecek kadar DAO enzimi yok ise DAO enzim yetersizliğinden bahsedilir. Bu tür kişilerde histamin intoleransı olduğu kabul edilir.
DAO enzim eksikliği nasıl oluşur?
a) Genetik DAO mutasyonu sonucu yeterli DAO enzimi üretilememesi
b) DAO enzimini inhibe eden ilaçların kullanılması
c)Alkol kullanımı (alkol bir DAO inhibitörüdür)
d) NASID intoleransı, Çölyak hastalığı veya gluten hassasiyeti, Bağırsak hastalıkları veya aşırı geçirgen barsak sendromu gibi hastalıklar nedeniyle sorunlu bir bağırsak mukozasına sahip olma
e) Vitamin B6, Vitamin C ve Bakır eksiklikleri
Histamin Nedir?
Histamin vücutta immun yanıtlar ve çeşitli biyolojik fonksiyonların fizyolojik olarak düzenlenmesini sağlayan bir organik bileşiktir.
Histamin vücutta normalde üretilen bir bileşik olup aynı zamanda bazı yiyecekler ve içeceklerde de mevcuttur.
Histamin özellikle doğal bağışıklık sistemi olmak üzere vücutta birçok hayati süreçte rol alır.Bazofiller ve mast hücreleri adı verilen özelleşmiş bazı beyaz kan hücrelerinden salgılanır. Histamin immun yanıtın bir parçası olarak vücudun tamamında uyarı sinyalleri göndermeye yarayan bir işlev üstlenir. Histamin aynı zamanda, allerjik yanıtta, düz kas kasılmasında, vazodilatasyonda, gastrik asit sekresyonunda, yara iyileşmesinde, hücre bölünmesi ve çoğalmasında ve çeşitli nöral fonksiyonlarda rol alır.
Histamin ve benzeri biyolojik aminler, sütlü gıdalar, meyveler, bakliyatlar gibi birçok gıdanın içerisinde doğal olarak bulunurlar. Tütsülenmiş veya kurutulmuş etler ve fermente edilmiş gıdalar (şarap, bira, peynir gibi)da histamin ve biyojenik amin seviyelerinde artış gözlenir.
DAO ekstrasellüler (serbest) histaminin degredasyonundan sorumludur. Eğer DAO enzim seviyesi düşerse histamin intoleransı oluşmaya başlar.
Histamin çeşitli dokularda bulunan hedef hücrelerdeki başlıca dört çeşit reseptöre bağlanarak etki gösterir: H1R, H2R, H3R ve H4R
H1 reseptörleri:Deri ve kan damarlarındaki düz kas ve endotelial hücreler üzerinde etkilidir. (Antihistaminikler bu reseptörler üzerinde etkilidir)
H2 reseptörleri: İntestinal asit sekresyonunu kontrol ederler, abdominal ağrı, bulantı, kalp hızı üzerinde etkilidir.
H3 reseptörleri: Santral sinir siteminde yer alırlar ve uyku düzeni, iştah ve davranış üzerine etkili sinirlerde bulunurlar.
H4 reseptörleri: Timus, ince bağırsak, dalak, kolon, kemik iliği ve beyaz kan hücrelerinde bulunurlar ve enflamatuvar yanıttan sorumludurlar.
Aynı zamanda DAO enzimi, şizofreni ve bipolar hastalıklarda yüksek seviyede bulunan eksitatör bir nörotransmitter olan glutamatın metabolizmasında yer alır.
Eğer DAO enzimi inhibe olursa kandaki histamin seviyesi artar ve intolerasyon gelişir.
DAO seviyesini yeterli tutmak için ne yemek gerekir?
DAO enzimi Vitamin B6, vitamin B12, demir, bakır ve vitamin C bağımlıdır, dolayısıyla bu maddeleri içeren besinlerin alımını artırmak gerekir.
Bazı kişilerde DAO üretimi bazı faktörlere bağlı olarak azalma gösterir:
ince bağırsakta aşırı bakteri üremesi (SIBO-Small Intestinal Bacterial Overgrowth ): Bazı bakteriler metabolizmaları nedeniyle yüksek miktarda histamin üretirler.
Aşırı geçirgen bağırsak sendromu: Intestinal permeabilitenin artması enflamatuvar stresste artışa yol açarak DAO fonksiyonlarında bozulmaya yol açar.
Enflamatuvar Gastrointestinal hastalıklar: Crohn's hastalığı, enflamatuvar bağırsk hastalığı, Kolitis ülseroza, Çöliak hastalığı vegluten intoleransı
Bazı ilaçlar: NSAI ilaçlar, antiasitler, antidepresanlar, immun baskılayıcı ilaçlar.
DAO'yu etkileyen ilaçlar:
NSAİ ilaçlar (ibuprofen, aspirin), antidepresanlar (Cymbalta, effexor, prozac, zoloft), immun modulatorler (Humira, enbrel, plaquenil), antiaritmikler (propanolol, metaprolol, cardizem, norvasc), antihistaminikler (allegra, zyrtec, benadryl), H2 reseptör blokerleri (tagamet, pepcid, zantac).
Bazı çalışmalar şerbetçiotu ve quercetin (günde 3 defa 250-500 mg) kullanımında histamin seviyelerinin azaldığını göstermiştir.
DAO Diyeti
Öncelikle düşük histaminli yiyecekler tüketilmelidir.
Fermente ve kurutularak saklanmış gıdalar yüksek histamin seviyesine sahip olduklarından öncelikle bu tür yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
Yüksek histamin içeren besinler şunlardır: Fermente alkollü içecekler, özellikle şarap, şampanya ve bira. Fermente gıdalar: sauerkraut, sirke, soya sosu, kefir, zeytin yağında bekletilmiş etler, salam, sucuk, sosis, karabiberli etler.
Ekşi gıdalar: ekşi krem, çökelek, tereyağı, ekşi maya ekmek.
Kurutulmuş meyveler: kayısı, erik, hurma, incir, üzüm.
Çoğu turunçgiller
Eski peynirler (bekletilmiş peynirler), ki buna keçi peyniri ve kaşar da dahildir.
Çerezler: Fıstık ceviz, kajun
Sebzeler: Avokado, patlıcan, ıspanak ve domates
Tütsülenmiş balık ve bazı balık çeşitleri: tuna, ançüvez, orkinos, lambuka balığı, sardalya.
Her çeşit işlenmiş yiyecek. Besin koruyucular yüksek miktarda histamin içerirler.
Histamin salan besinler: Alkol, muz, çukulata, inek sütü, fıstıklar, papaya, ananas, deniz kabukluları, çilek, domates, beyaz un, birçok suni besin koruyucu ve boyası.
DAO bloke edici gıdalar: Alkol, enerji içecekleri, siyah çay, mate çayı, yeşil çay.
Düşük histamin içeren besinler: Taze pişirilmiş et ve tavuk, taze balık, soğuk sıkım zeytin yağı, pastörize yumurta, glutensiz tahıllar: kahverengi pirinç, quinoa. Taze meyveler (limon, avokado, domates, ananas, muz ve çilek haricindekiler), Taze sebzeler (ıspanak ve patlıcan haricindekiler), hindistan cevizi sütü, pirinç sütü, badem sütü, hindistan cevizi sütü, mera hayvanı tereyağı/ghee, organik kahve, badem yağı, lifli bitki çayları.
DAO eksikliği nasıl tedavi edilir?
Öncelikle enzim eksikliğinin kanda test edilip kanıtlanması gereklidir. Tedavi histaminden ve histamin birikimine neden olan diğer aminlerden fakir dietle başlamalıdır.
İlk başta sıkı bir diyetle başlanır. Başlıca fermente sosisler, sucuklar, salamlar, eskitilmiş peynirler ve alkollü içeceklerden uzak durulmalıdır. Aynı zamanda, limon, çukulata ve hazır ve konserve gıdaların tümünden uzak durulması sağlanmalıdır.
Aynı zamanda her öğün öncesi DAO enzim tabletlerinin alınması önerilir. Hastalar dietle birlikte Dao desteği aldıklarında daha hızlı iyileşme gösterirler.
Eğer tedaviye yanıt alınıyorsa bir süre sonra diyette genişletme yapılmaya başlanır.Yani daha çok çeşitli gıdaya izin verilir.
Eğer bu safhada da sorun yaşanmıyorsa hastanın istediği herşeyi yemesine yavaş yavaş izin verilir.
2014'te yapılan bir çalışmada Multiple sklerozun aşırı histamin ve DAO enzim eksikliği ile ilişkili olduğu bulunmuştur.
M. Farokhi, M. Etemadifar, A. Rezaei, A. Amani, H. Jahanbani Iran Multiple Sclerosis and related disorders, November 2014, Volume 3, Issue 6, Page 746